UHARTE ARAKILGO ARTZAI EGUNAREN HISTORIA

1948an, Gironako Ribes de Freser eskualdean, lehen artzain-txakurren lehiaketa egin zen. Oñatiko mendizale talde batek antolatzaileekin harremanetan jarri eta bi artzain Urbia mendizerrara ekartzea erabaki zuen, gure artzainei orduan egiten zena erakusteko. 1961ean, Oñatin artzainen nazioarteko I. txapelketa antolatzea erabaki zuten. Izan zuen arrakasta ikusita, 4 herrialdeetara zabaltzea erabaki zuten. Nafarroako Uharte Arakilen pentsatu zuten txapelketarako leku bezala.

Uharte Arakilgo herriak antolakuntza onartu egin zuen eta artzain-txakurren lehen txapelketa 1961eko irailaren 17an egitea erabaki zen. Zoritxarrez, egun berean sutea egon zen herrian. Hori dela eta, bertan behera gelditu zen eta ez zen berriro hasi 6 urte geroago, 1968an, Nafarroako I. Artzain-txakur Txapelketa egin zen arte. Aralar Mendi elkarteak hartu zuen ardura.

Orduan, artzain-txakurren erakustaldiaz gain, artzaintzaren munduak oro har, eta latxa ardienak gehienbat, erronka garrantzitsuak zituzten: alde batetik, osasun-agintariek latxa ardiaren esne gordinaren gaztak onartzea eta bestetik, latxa arrazaren arrisku-egoera. Horrela, egoera aldaraziko zuen zerbait antolatzea erabaki zen: Nafarroako ardi latxaren esne gordinaren lehen lehiaketa. Gauzak horrela, 1983an Nafarroako ardi latxaren esne gordinaren lehen lehiaketa egin zen.

Ondoren, 1985ean, Nafarroako latxa ardiaren lehen lehiaketa antolatu zen, kanpoko arrazaren baten presioa baitzegoen, eta urratsak eman ziren latxa arrazako ardiaren hobekuntza genetikoaren eta kontrolaren arloetan. Horretaz gain, ardi mota hau defendatzeko hazleen elkartzeak sortu ziren.

  1. urtean hasita eskileo mekanikoen txapelketa antolatzen da.

ARTZAI EGUNAk egun osoa hartzen zuenez, egun hori osatzeko bestelako ekintzak antolatzea erabaki zen; hala nola artisautza azoka, gazta eta nekazaritzako beste elikagai batzuk saldu eta dastatzea, artzain-txakurren eta defentsa-txakurren erakusketa, gazta ohiko erabilera-sistemaren bidez egiteko erakustaldia edota makinen erakusketa.

Artzai Eguna Interes Turistikoko Festa izendatua izan zen 2012an, eta 2017an Karlos III.a Noblearen domina jaso zuen, 50. edizioaren antolaketan.